Od 1 lutego 2020 r. zaczną obowiązywać nowe przepisy dotyczące opłacania przez niektórych przedsiębiorców składek na ubezpieczenia społeczne w zakresie tzw. małego ZUS. Są one skierowane do osób prowadzących działalność na niewielką skalę. Przede wszystkim zmianie ulegnie limit przychodów uzyskiwanych z tytułu prowadzonej firmy, warunkujący korzystanie z tej ulgi. Natomiast sama podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie zależała od dochodu, a nie jak obecnie – przychodu.
Wyższy limit przychodu
Od 1 lutego 2020 r. zaczną obowiązywać przepisy ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2019 r. poz. 2550), zmieniające zasady opłacania przez niektórych przedsiębiorców składek na ubezpieczenia społeczne w ramach małego ZUS.
Według nowych przepisów w ramach tzw. małego ZUS składki społeczne będą mogli opłacać przedsiębiorcy, których roczny przychód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 zł. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tych osób będzie ustalana w oparciu o dochód z prowadzonej działalności gospodarczej (a nie jak obecnie – przychód) uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym.
Zmniejszenie limitu przychodu
W razie rozpoczęcia, zakończenia lub zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej w ciągu poprzedniego roku kalendarzowego, roczny limit przychodu, od którego zależy prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w niższej wysokości, ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu. Dzieli się wtedy kwotę 120.000 zł przez liczbę dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym i mnoży przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia firmy w poprzednim roku kalendarzowym. Otrzymany wynik zaokrągla się do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza lub w dół, jeśli jest niższa niż 0,5 grosza (przykład 1).
Liczba dni prowadzenia działalności odpowiada liczbie dni, w której przedsiębiorca podlegał z tego tytułu w poprzednim roku ubezpieczeniom społecznym lub zdrowotnemu. Dlatego nie należy uwzględniać w niej liczby dni, w których przedsiębiorca wprawdzie prowadził działalność gospodarczą, ale podlegał ubezpieczeniu w KRUS albo za granicą. Powinien natomiast uwzględnić liczbę dni, w których korzystał z tzw. ulgi na start.
Ustalenie podstawy wymiaru składek w ramach małego ZUS
Przedsiębiorca, który będzie korzystał od 1 lutego 2020 r. z małego ZUS, w pierwszej kolejności powinien ustalić przeciętny miesięczny dochód uzyskany z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym według określonego wzoru (patrz ramka). Otrzymany wynik powinien zaokrąglić do pełnych groszy w górę – jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza lub w dół – jeśli końcówka jest niższa niż 0,5 grosza (przykład 2). Trzeba pamiętać, że jeżeli składki na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy korzystającego z małego ZUS (oraz osób z nim współpracujących) zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, wówczas roczny dochód z działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym powiększa się o kwoty tych składek zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.
Następnie przedsiębiorca powinien pomnożyć przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym i współczynnik określony w art. 18c ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.), wynoszący 0,5.
Ostatnim krokiem będzie porównanie otrzymanego wyniku z dolnym i górnym limitem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, obowiązującym osoby prowadzące działalność gospodarczą. Ustalona bowiem w powyższy sposób najniższa podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia nie będzie mogła:
- przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy (w 2020 r. – 3.136,20 zł),
- być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2020 r. – nie niższa niż 780 zł).
Jeżeli okaże się, że ustalona przez przedsiębiorcę podstawa wymiaru składek społecznych jest równa lub wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, powinien on opłacać składki społeczne od zadeklarowanej przez siebie podstawy wymiaru, nie niższej jednak niż górny limit, czyli w bieżącym roku – 3.136,20 zł.
Jeśli natomiast ustalona przez przedsiębiorcę podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne będzie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, wtedy najniższą obowiązującą go podstawą wymiaru składek społecznych będzie wysokość dolnego limitu (przykład 3).
Należy pamiętać, że wysokość kwoty, od której przedsiębiorca opłaca składki na ubezpieczenia społeczne, ma wpływ na wysokość przysługujących mu ewentualnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, w tym zasiłku chorobowego, zasiłku opiekuńczego, zasiłku macierzyńskiego. Przedsiębiorca może więc zadeklarować jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę wyższą niż ustalona przez niego na podstawie art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (nie wyższą jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego).
Roczny przychód/dochód u ryczałtowców
W przypadku osób, do których w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które nie korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku VAT, przez roczny:
1) przychód z działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym należy rozumieć wartość sprzedaży, o której mowa w art. 2 pkt 22 ustawy o VAT (Dz. U. z 2020 r. poz. 106), czyli odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów, podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT – bez kwoty tego podatku,
2) dochód z działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym należy rozumieć roczny przychód z działalności gospodarczej w rozumieniu pkt 1), pomnożony przez współczynnik 0,5.
Natomiast w przypadku osób, do których w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, przez roczny dochód z działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym należy rozumieć roczny przychód z działalności gospodarczej pomnożony przez współczynnik 0,5.
Kto nie skorzysta z małego ZUS?
Z małego ZUS obowiązującego od 1 lutego 2020 r. nie będą mogli skorzystać przedsiębiorcy, którzy w poprzednim roku kalendarzowym:
- prowadzili działalność gospodarczą krócej niż 60 dni kalendarzowych,
- rozliczali się w formie karty podatkowej i korzystali ze zwolnienia sprzedaży od podatku VAT,
- także prowadzili pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (np. jako wspólnik spółki jawnej, komandytowej, jednoosobowej spółki z o.o.).
Ponadto nie będą też mieli do niej prawa przedsiębiorcy, którzy spełniają warunki do opłacania składek od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia oraz ci, którzy wykonują działalność na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres tej działalności.
Informacja o korzystaniu z małego ZUS
Aby skorzystać od 1 lutego 2020 r. z małego ZUS, uprawniony przedsiębiorca powinien do 2 marca 2020 r. przekazać do ZUS odpowiednie dokumenty zgłoszeniowe:
- wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z dotychczasowym kodem tytułu ubezpieczenia, jeśli kontynuuje prowadzenie działalności prowadzonej w poprzednim roku kalendarzowym,
- zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo – jeśli podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu – zgłoszenie do tego ubezpieczenia (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 – jeśli posiada rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Przedsiębiorca, który korzysta w styczniu 2020 r. z dotychczasowego małego ZUS i który będzie spełniał warunki do korzystania z nowego małego ZUS także od 1 lutego 2020 r., nie będzie musiał przekazywać żadnych dokumentów zgłoszeniowych (jedynie dokumenty rozliczeniowe za luty 2020 r. z ponownie ustaloną podstawą wymiaru składek społecznych).
W kolejnych latach opłacanie składek społecznych w ramach małego ZUS przedsiębiorca będzie musiał zgłosić do końca stycznia danego roku kalendarzowego (jeśli termin ten jest krótszy niż 7 dni – to w ciągu 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczeń). Jeżeli przejście na mały ZUS (np. po zakończeniu 24-miesięcznego preferencyjnego opłacania składek społecznych) nastąpi w trakcie roku kalendarzowego, na przekazanie do ZUS odpowiednich dokumentów zgłoszeniowych przedsiębiorca będzie miał tak jak obecnie 7 dni.
| Przykład 1
Pan Adam prowadzi od 1 marca 2016 r. działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. Od 1 marca do 30 kwietnia 2019 r. zawiesił jej wykonywanie. Zatem w 2019 r. prowadził działalność gospodarczą przez 304 dni (365 dni – 61 dni). Limit, którego nie mogą przekroczyć jego przychody z tytułu działalności gospodarczej w 2019 r., wynosi po zaokrągleniu 99.945,21 zł, tj. (120.000 zł : 365 dni) × 304 dni = 99.945,2054 zł. Przykład 2 Pani Ewa prowadzi działalność gospodarczą i spełnia warunki do skorzystania od 1 lutego 2020 r. z małego ZUS. Jej roczny dochód z działalności gospodarczej w 2019 r. wyniósł 32.560 zł. W ubiegłym roku prowadziła działalność przez 365 dni. Jej przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej po zaokrągleniu wynosi 2.676,16 zł, tj. (32.560 zł : 365 dni) × 30 dni = 2.676,1643. Przykład 3 Pani Anna spełnia warunki do skorzystania od 1 lutego br. z małego ZUS. Obliczyła, że w 2020 r. w jej przypadku podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 631,60 zł. Jest ona niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia w 2020 r. (631,60 zł < 780 zł). Dlatego właściwą dla niej najniższą podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od 1 lutego 2020 r. będzie 780 zł. |
Wzór na ustalenie przeciętnego dochodu
|
| do 31 stycznia 2020 r. | od 1 lutego 2020 r. |
| Limit przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym | |
| 30-krotność kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku (np. dla korzystających z ulgi w styczniu 2020 r. – 67.500 zł | 120.000 zł |
| Ustalenie podstawy wymiaru składek społecznych | |
| iloczyn przeciętnego miesięcznego przychodu uzyskanego z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym oraz odpowiedniego współczynnika ogłaszanego przez Prezesa ZUS | iloczyn przeciętnego miesięcznego dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym oraz współczynnika 0,5 |
| Złożenie w ZUS odpowiednich dokumentów rozliczeniowych | |
| 7 dni | do końca stycznia – w razie przejścia na mały ZUS w styczniu danego roku lub 7 dni – w pozostałych przypadkach. |
Źródło: Gazeta Podatkowa NR 9 (1675) z dn. 30.01.2020